Kennisbank

ALLES OP EEN RIJ
Elk monument is anders, maar monumenten hebben één ding gemeen: ze hebben allemaal regelmatig onderhoud nodig. Door regelmatig een kritische blik op de staat van de constructie, materialen en andere onderhoudsgevoelige onderdelen te (laten) werpen, worden kleine gebreken tijdig gesignaleerd en aangepakt. Daarmee voorkomt u onverwacht hoge kosten en grote restauraties.

Bovendien verzekert periodiek onderhoud u ervan dat uw monument in goede staat is en blijven karakteristieke details, die uw monument zo bijzonder maken, beter behouden. Kortom: met regelmatig, preventief onderhoud staat uw monument er beter bij én behoudt het zijn waarde. Wel zo fijn als u het ooit wilt verkopen!

Hieronder geven we een aantal algemene onderhoudstips:

TIP 1
Wees niet te afwachtend met onderhoud, ook niet als uw monument binnenkort gerestaureerd wordt, of net gerestaureerd is.

TIP 2
Laat een goede inventarisatie maken van onderhoudsgevoelige constructies en materialen, zoals rieten daken of houten balken.

TIP 3
Laat uw monument periodiek inspecteren door een deskundige en objectieve instantie.

TIP 4
Laat een meerjarenonderhoudsplan opstellen. Dit plan is de basis voor gefaseerd preventief onderhoud. Zo’n meerjarenplan is handig, omdat het onderhoud van zaken die met elkaar te maken hebben, gekoppeld kan worden. Het meerjarenplan kan jaarlijks worden bijgesteld.

TIP 5
Informeer goed naar de actuele stand van zaken van fiscale regelgeving en subsidies voordat u grote preventief onderhoud laat uitvoeren.

TIP 6
Schakel een aannemer in met kennis van monumenten. U vindt een overzicht van deze bedrijven in het register Kennis&Kunde. Kiest u een bedrijf uit het register, dan weet u vrijwel zeker dat de werkzaamheden op de juiste manier worden uitgevoerd.

TIP 7
Houd een logboek bij van alle werkzaamheden. Dit is handig als er later vergelijkbare werkzaamheden gedaan moeten worden. Ook voor een eventuele volgende eigenaar!

De basis van elk (monumentaal) gebouw is de constructie. Ook dit belangrijke, en vaak onzichtbare, element van een gebouw kan onderhoud nodig hebben. In onze onderhoudswijzer ‘constructies’ gaan wij nader in op de volgende onderdelen van een constructie:

– Funderingen
– Kapconstructie
– Houtconstructies

Wilt u meer weten over bijvoorbeeld metsel- en voegwerk? Kijk dan in de onderhoudswijzer ‘gevels’.

De gevels geven een gezicht aan het monumentale gebouw. Met een historische gevel moet dus extra zorgvuldig worden omgesprongen. In onze onderhoudswijzer ‘gevels’ zullen wij nader in gaan op de kwaliteit en het duurzaam instandhouden van dit belangrijke element van een monumentaal gebouwd:

– Metselwerk
– Voegwerk
– Buitenpleisterwerk
– Natuursteen
– Kozijnen, deuren, vensters en luiken
– Vensterglas
– Schilderwerk

De behoefte om ons te beschermen tegen regen, kou, sneeuw en wind is zo oud als de mens zelf. Ook nu nog is het dak een van meest belangrijke bouwkundige elementen om een monumentaal gebouw (en degenen die daarin verblijven) tegen weer en wind te beschermen.

Inspectie en onderhoud van het dak is dan ook van cruciaal belang voor duurzame instandhouding van het gehele monument. Zodra blijkt dat er iets mis, is het namelijk eigenlijk al te laat en zijn vaak kostbare herstelwerkzaamheden noodzakelijk.

Uw Monumentenwacht kan u helpen, bijvoorbeeld door eens per jaar een ‘daken en goten -ronde’ bij u uit te voeren. Hierbij kijken de monumentenwachters uw daken en goten na, verwijderen zij het ergste vuil en voeren waar nodig en mogelijk kleine herstelwerkzaamheden uit.

Hier geven we enkele tips om uw dak te inspecteren en te onderhouden:

– Kapconstructie
– Pannendaken
– Leien daken
– Rieten daken
– Andere dakbedekkingen
– Goten en hemelwaterafvoer

Het interieur van een monument vormt (vanouds) een eenheid met het gebouw en de omgeving. Onder een interieur wordt allereerst verstaan de optelsom van één of meer vertrekken met daarin begrepen de gebouwstructuur, de onderlinge samenhang en de ruimtelijke verhoudingen. Ten tweede omvat het interieur de afwerking van de vertrekken. Denk hierbij aan de wijze waarop onder andere plafonds, vloeren en wanden zijn uitgevoerd en eventueel gedecoreerd.

In deze onderhoudswijzer gaan wij vooral in op deze interieurelementen die aard- en nagelvast onderdeel zijn van het gebouwde monument. Maar ook inrichting en collecties kunnen onderdeel uitmaken van het monumentale gesamtkunstwerk en hebben net zoveel aandacht en instandhouding nodig.

Gelukkig streven steeds meer eigenaren ernaar het interieur in zijn waarde te laten en zijn ze trots op hun historische interieur of de nog aanwezige interieuronderdelen. Het besef dat een eigenaar slechts een tijdelijke gebruiker is van een monument dat soms als honderden jaren oud is, neemt dan ook toe. Uw monumentenwacht kan met u meedenken. Wij hebben gespecialiseerde monumentenwachters in ons team om u te adviseren bij instandhouding van uw interieur.

– Plafonds
– Wanden
– Vloeren
– Kelders
– Waarde van het interieur

Bij het duurzaam instandhouden van het erfgoed, hebben we het echt niet alleen over het gebouw van constructie tot dak en van gevels tot interieur, we hebben het ook over:

– Groen erfgoed
– Archeologie
– Ecologie (flora en fauna)

Een goede honderd jaar geleden was van dergelijke technische voorzieningen en installaties nog nauwelijks sprake. Water was bij de pomp verkrijgbaar en afvalwater liep via de gootsteen naar buiten. In de steden haalde men het water uit pompen die vaak niet ver verwijderd stonden van de beerputten met privaat.

Pas in de tweede helft van de negentiende eeuw kwamen in de grote steden nutsvoorzieningen voor water, gas en riolering tot stand. Daarna verschenen ook de eerste centrale verwarming en ventilatie in nieuw gebouwde patriciërswoningen. Het platteland volgde zelfs pas veel later. De meeste boerderijen bleven tot ver na de Tweede Wereldoorlog voor een groot deel zelfvoorzienend. Voor licht en warmte diende een voorraad olie en hout.

U kunt zich dus misschien wel voorstellen, dat steeds vaker ook naar de (authentieke) installaties wordt gekeken als mogelijk monumentaal. En soms zijn deze zelfs te behouden en met moderne gemakken (en energiebesparend) te hergebruiken. In deze onderhoudswijzer willen we nader ingaan op:

– Elektriciteit
– Riolering
– Ventilatie
– Verwarming
– Waterleidingen

Inspectie- en onderhoudswerkzaamheden moeten vanzelfsprekend op een veilige manier kunnen worden uitgevoerd. Ook is het belangrijk om goed na te denken over (in het verleden) gebruikte materialen en brandveiligheid.

Om onverantwoorde situaties te voorkomen, zijn diverse wetten en regels ingevoerd. Deze gelden meestal voor alle professionele activiteiten of voor de gehele bouwsector.

Een aantal belangrijke onderwerpen die we hier willen aanhalen zijn:

– Asbest
– Bereikbaarheid en toegankelijkheid
– Technische installaties (bliksembeveiliging en brandpreventie)

Lees hier verder in onze verklarende woordenlijst en overzicht van bouwkundige termen.

Wilt u over bepaalde onderwerpen nog verder doorlezen en informatie verzamelen, neem dan een kijkje in onze downloads met onderhoudswijzers en technische nieuwsbrieven.

Of bezoek de websites www.monumenten.nl of www.cultureelerfgoed.nl.

Ook kunt zich abonneren op onze nieuwsbrief via onze webpagina ‘nieuws en publicaties’.

En u kunt natuurlijk altijd contact opnemen om uw vraag direct aan onze ervaren en deskundige monumentenwachters en monumentenadviseurs voor te leggen.

Energiebesparen en verduurzamen begint met goed na te denken hoe u uw gebouw gebruikt. Wilt u onze tips lezen voor eerste (kleine) veranderingen in gebruik en gedrag, klik dan hier.

Als u de eerste stappen voor verduurzaming heeft uitgevoerd en naar uw eigen gedrag heeft gekeken, zijn er een vijftal andere ideeën waarmee u het wooncomfort kan verbeteren, zonder direct grote (bouwkundige) ingrepen te hoeven doen. Lees hier verder.

Wilt u meer informatie over de verduurzamingsmaatrelegen per bouwelement? Hieronder vindt u een beknopt overzicht:

Daken
Verhoudingsgewijs gaat in ongeïsoleerde historische panden de meeste energie verloren via daken. Het loont dus om te kijken naar het isoleren van het dak of de zolder. De beste wijze om dit te doen is maatwerk: afhankelijk van of het een plat of hellend dak is, hoe het dak is gedekt, hoeveel ruimte aan de binnenzijde van de kap aanwezig is, hoe de zolder wordt gebruikt en hoe de zoldervloer is opgebouwd. Om condensvorming te voorkomen, is het belangrijk een deskundige in te schakelen. Uw vertrouwde monumentenwachter kan met u meedenken.

Gevels
Gevelisolatie draagt niet alleen bij aan het verminderen van warmteverlies en koudeval, maar kan ook worden ingezet om geluid buiten te houden. Onder de isolerende maatregelen die u kunt treffen, is gevelisolatie de meest complexe. Het is heel belangrijk te letten op condensatie, maar ook op de vochthuishouding in de buitenschil van de gevel. Ook is het moeilijk gevels te isoleren zonder ingrepen te doen aan de uitstraling van het gebouw (effident bij isoleren aan de buitenzijde, maar ook zo bij isoleren aan de binnenzijde). Tegelijkertijd levert gevelisolatie vaak minder op dan het isoleren van de kap of het glas (als dit nog niet is gebeurd). Met andere woorden: bezint eer ge begint. Isoleer eerst daar waar het de meeste impact heeft, laat u goed adviseren en ga pas over tot gevelisolatie als dit qua vochthuishouding en -transport in de gevels mogelijk is em wanneer dit de monumentale waarde niet aantast.

Ramen
Naast het dak gaat een groot deel van de warmte verloren via (enkel)glas. Heeft u al dikke gordijnen aangebracht? En kierdichting? En is het toch nog koud bij de ramen? Dan kan het isoleren van de ramen zelf een mogelijkheid zijn. De meest passende manier om dit te doen is afhankelijk van monumentale waarde van de ramen (zit er bijvoorbeeld nog authentiek getrokken glas in?), de profilering van het kozijn- en raamhout en de bouwkundige staat. In sommige gevallen is vervangen van het glas door geïsoleerde beglazing mogelijk. En andere optie is vacuümglas of achterzetbeglazing. In alle gevallen is voldoende ventilatie belangrijk. En laat een deskundige meekijken. 

Naden en kieren
Tocht, valse lucht, is de meest onprettige koudeval. Zelfs al is een ruimte comfortabel verwarmd en op temperatuur, dan nog kan het kil aanvoelen wanneer het vocht (zeker als dit ook nog vochtige lucht is). Ga alle naden en kieren na: bij ramen, deuren en langs vloeren. En dicht deze kieren. Blijf wel voldoende ventileren om vochtproblemen en schimmels te voorkomen.

Vloeren
Slechts een klein deel van het energieverlies vindt plaats via de begane grond vloer. Wel is een kierende vloer en een vochtige kruipruimte een onprettige bron van koudeval. Er zijn twee mogelijkheden voor isoleren van een begane grond vloer: aan de bovenzijde (maar dat gaat meestal tenkoste van het waardevolle interieur) of aan de onderzijde van de vloer (vaak minder ingrijpend, maar niet altijd mogelijk). Ook kan het reguleren van het vochtgehalte in de kruipruimte een uitkomst bieden in de koudeval door de begane grond vloer.

Ventilatie
In alle gevallen is ventileren van belang om de vochthuishouding (en het binnenklimaat) in uw historische pand op peil te houden. Door de naden en kieren gebeurde dat in verleden vanzelf, maar met het dichten van naden en kieren en isoleren, wordt ventileren steeds belangrijker. Ventileren kan op natuurlijke wijze of via mechanische ventilatie. En wist u dat droge geventileerde lucht minder energie kost om te verwarmen?

Energieopwekken
Zelf energieopwekken is vaak de eerste maatregel waaraan wordt gedacht als met verduurzaming wordt gestart: zonnepanelen of een zonneboiler bijvoorbeeld. Helaas zijn niet alle dagen daarvoor geschikt. In dat geval kan worden overwogen om te partciperen in een coöperatie-vorm. En woont u in het buitengebied met grond, dan is wellicht een (kleine) windmolen een oplossing voor u. 

Meer informatie over verduurzaming kunt bij bijvoorbeeld vinden via de Groene Menukaart. De Groene Menukaart is een handige manier om te verkennen wat voor uw pand mogelijk is: van woonhuis tot kerk en van boerderij, buitenplaats tot theater. U kunt tussen de landelijke gebouwtypes zoeken naar een gebouw vergelijkbaar met die van u. Of u kijkt in de Groene Menukaart van uw gemeente.

Bent u benieuwd welke van de duurzame maatregelen uit de Groene Menukaart passen bij uw monument? Dan kunt u een gratis online zelfscan invullen en ontdek in een paar minuten hoe u uw monument verduurzaamt.

En volgend stap kan zijn dat u een energiescan laat uitvoeren door uw Monumentenwacht. Hiervoor is de zelfscan een goede input. U kunt voor dit praktische advies (quickscan) van uw monumentenwachter een vergoeding ontvangen via het Nationaal Restauratiefonds. Lees hier verder.

Neem vooral contact met ons op als u meer wilt weten over de energiescan die wij voor u kunnen uitvoeren. Ook als u al een duidelijk beeld heeft van de maatregelen die u wilt treffen en een maatwerkadvies verwacht, want ook met dit meer gespecialiseerd advies kunnen wij u helpen.

Rijksmonumenten zijn gebouwen of objecten die van nationaal belang zijn vanwege de schoonheid, de betekenis voor de wetenschap of de cultuurhistorische waarde. De rijksmonumenten zijn door de Rijksoverheid aangewezen en zijn ingeschreven in het monumentenregister van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Rijksmonumenten worden beschermd door middel van de Erfgoedwet. In principe is het gehele gebouw beschermd (alles aard- en nagelvast aan het monument), zowel de buitenzijde als de vaste onderdelen aan de binnenzijde, evenals alle andere onderdelen die zijn omschreven in het monumentenregister.

Provinciale monumenten zijn beschermd vanwege het regionale belang. De bescherming van deze gebouwen en objecten is geregeld via de provinciale erfgoedverordening. Elke provincie kan eigen beleid bepalen voor provinciale monumenten. Alleen de provincies Drenthe en Noord-Holland hebben provinciale monumenten aangewezen.

Gemeentelijke monumenten zijn beschermd vanwege het lokale belang. De bescherming van deze gebouwen en objecten is geregeld via de gemeentelijke erfgoedverordening. Elke gemeente kan eigen beleid bepalen voor gemeentelijke monumenten. Enkele gemeenten hebben een uitgebreide monumentenlijst, maar ook zijn er gemeenten waarbij slechts enkele of geen gebouwen zijn aangewezen. De monumentenlijst wordt per gemeente bijgehouden. Als u wilt weten welke gemeentelijk monumenten zijn aangewezen of als u wilt dat uw pand wordt aangewezen als gemeentelijk monument, dan kunt u contact opnemen met uw gemeente.

Karakteristieke gebouwen zijn door de gemeente vastgelegd in het bestemmingsplan. Deze gebouwen zijn karakteristiek voor het dorp of het landschap en bepalen mede de identiteit of aanzicht van het gebied. Deze gebouwen zijn belangrijk vanwege bijvoorbeeld de (oorspronkelijke) functie binnen het gebied, de ouderdom, de bouwstijl en/of de opvallende ligging.

De regels kunnen per gemeente verschillen. In het algemeen geldt dat alleen de buitenkant van het gebouw beschermd is en dat alleen een vergunning aangevraagd moet worden bij sloop.  Dit geldt zowel voor het hele gebouw, maar ook voor onderdelen zoals schoorstenen. Het uitgangspunt is om het gebouw, of onderdelen daarvan, te behouden.

Voor wat betreft verbouw, aanbouw, schilderen of wijzigen van een karakteristiek gebouw gelden in principe de regels die voor andere gebouwen ook gelden: het zijn dus geen monumenten. Wat vergunningsvrij of vergunningsplichtig was, blijft vergunningsvrij of vergunningsplichtig.

Rijksbeschermde stads- of dorpsgezichten
Een rijksbeschermd stads- of dorpsgezicht is een gebied van nationaal belang in een stad of dorp met een bijzonder cultuurhistorisch karakter vanwege de historische samenhang. De structuur is beschermd en de gebouwen in principe niet. Tenzij deze gebouwen op een andere manier als object een status hebben gekregen, bijvoorbeeld als monument. De stads- en dorpsgezichten zijn via de Erfgoedwet aangewezen en in het gemeentelijke bestemmings- of omgevingsplan opgenomen. Op www.cultureelerfgoed.nl of op www.ruimtelijkeplannen.nl kunt u vinden wat rijksbeschermde stads- of dorpsgezichten zijn.

Heeft u een pand in een rijksbeschermd stads- of dorpsgezicht, dan zijn veel van de werkzaamheden aan de buitenzijde van uw pand vergunningplichtig. Zo kunt u niet zomaar een dakkapel op de voorgevel zetten of de kleuren van uw kozijnen wijzigen. Neem voor meer informatie contact op met uw gemeente.

Gemeentelijk beschermde stads- of dorpsgezichten
Een gemeentelijk beschermd stads- of dorpsgezicht is een gebied van lokaal belang in een stad of dorp met een bijzonder cultuurhistorisch karakter vanwege de historische samenhang. De structuur is door de gemeente beschermd en de afzonderlijke gebouwen in principe niet, tenzij deze gebouwen op een andere manier als object een status hebben gekregen, bijvoorbeeld als monument. Deze gebieden zijn via de gemeentelijke Erfgoedverordening aangewezen en in het gemeentelijke bestemmings- of omgevingsplan opgenomen.

Heeft u een pand in een gemeentelijk beschermd stads- of dorpsgezicht, dan zijn werkzaamheden aan de buitenzijde van uw pand mogelijk vergunningplichtig. Neem voor meer informatie contact op met uw gemeente.

Karakteristieke gebieden
Een karakteristiek gebied is van lokaal belang en heeft een bijzonder cultuurhistorisch karakter vanwege de ruimtelijke en cultuurhistorische samenhang. De structuur is door de gemeente ruimtelijk beschermd door middel van een bestemmings- of omgevingsplan. Alleen de structuur is beschermd en de gebouwen in principe niet, tenzij deze gebouwen op een andere manier als object een status hebben gekregen, bijvoorbeeld als monument.

De benaming voor een karakteristiek gebied en de wijze waarop dit is vastgelegd in het bestemmings- of omgevingsplan kan per gemeente verschillen. Meestal komt het er op neer dat er niet zomaar gesloopt kan worden in een karakteristiek gebied, als vooraf geen goed en passend herbouwplan is gemaakt. Neem voor meer informatie contact op met uw gemeente.

Bestemmingsplannen
De meest actuele bestemmings- en omgevingsplannen per gemeente kunt u inzien via www.ruimtelijkeplannen.nl.

Werelderfgoederen zijn culturele of natuurlijke monumenten die mondiaal gezien uitzonderlijk en onvervangbaar zijn. Alleen als een monument is ingeschreven op de Werelderfgoedlijst van UNESCO mag het de titel Werelderfgoed dragen.

In Nederland is bijvoorbeeld droogmakerij de Beemster aangewezen als werelderfgoed, maar ook de molens aan de Kinderdijk, de grachtengordel van Amsterdam en het ir. D.F. Woudagemaal.

Ook de Wadden, Schokland en de Veenkoloniën zijn aangewezen als werelderfgoed. 

Lees meer over Werelderfgoed in Nederland op de website van UNESCO.

(Rijksbeschermde) archeologische monumenten
Een archeologisch monument is een vindplaats die vanwege het grote belang is opgenomen op de Archeologische Monumentenkaart (AMK).

Enkele van deze archeologische monumenten zijn vanwege het grote (inter)nationale belang door het Rijk aangewezen als rijksbeschermde archeologische monumenten. Dit wil niet zeggen dat de overige archeologische monumenten niet ook van groot belang zijn, maar vaak is het belang van deze archeologische monumenten wat regionaler of lokaler dan van rijksbeschermde archeologische monumenten. Daarom zijn ze niet door het Rijk geselecteerd. Deze terreinen worden meestal wel door de gemeente (het bevoegd gezag) beschermd. Ze zijn dan aangewezen als archeologisch waardevol terrein of gebied.

De Archeologische Monumentenkaart is bijgewerkt tot 2014. Dit betekent niet dat er na 2014 geen terreinen meer zijn ontdekt van (groot) archeologisch belang, alleen is de bescherming van deze “nieuwe” terreinen op een andere wijze geregeld. Net als de niet-rijksbeschermde terreinen van de AMK zijn ze meestal door de gemeente (het bevoegd gezag) aangewezen als archeologisch waardevol gebied.

Meer informatie over archeologische rijksmonumenten en het aanvragen van vergunningen is hier te vinden.

Archeologisch waardevol gebied
Archeologische vindplaatsen die niet zijn geregistreerd op de Archeologische Monumentenkaart zijn door het bevoegd gezag vaak aangeduid als archeologisch waardevol gebied. Ze zijn niet opgenomen op de AMK bijvoorbeeld omdat ze na 2014 zijn ontdekt, het archeologisch belang pas later is vastgesteld of omdat het belang een zeer sterk lokaal karakter heeft.

Voorbeelden van dergelijke vindplaatsen zijn historische boerderijplaatsen, borgterreinen en (voormalige) dijken. Welke bekende archeologische vindplaatsen zijn aangewezen als archeologisch waardevol gebied kan, evenals de benaming van dergelijke gebieden, verschillen per gemeente. De archeologische vindplaatsen zijn over het algemeen opgenomen in de gemeentelijke archeologische beleids- en advieskaarten.

Archeologisch verwachtingsgebied
Archeologische verwachtingsgebieden zijn gebieden waarbinnen de kans groot is dat er archeologische waarden aanwezig zijn. Om deze verwachting te bepalen wordt gekeken naar onder andere de bodemsamenstelling en ontstaansgeschiedenis van het gebied. Ook worden eventuele archeologische resten die in de omgeving van het gebied zijn aangetroffen meegenomen in de afweging. Gebieden waarvoor een archeologische verwachting geldt, zijn opgenomen op de gemeentelijke beleids- en advieskaarten.

Bestemmingsplan
De gemeentelijke archeologische beleids- en advieskaarten zijn over het algemeen verwerkt in de gemeentelijke bestemmingsplannen. Op deze wijze is de bescherming van de aanwezige en te verwachten archeologische waarden geborgd.

De bestemmingsplannen per gemeente zijn via www.ruimtelijkeplannen.nl in te zien.

Nederland kent zo’n 1300 groene rijksmonumenten. Tuinen van monumentale panden, begraafplaatsen of parken bijvoorbeeld. In enkele gevallen worden ook groene monumenten aangewezen als provinciaal of gemeentelijk monument. Echter, het grootste deel van ons groen erfgoed, heeft geen status, maar is wel van belangrijke waarde, omdat het de groene setting is rondom een gebouwd monument of omdat het verhaal van de omgevingsontwikkeling wordt verteld.

Ook groene monumenten moeten regelmatig worden onderhouden. Anders neemt de natuur het heft in eigen handen en verdwijnen lanen, zichtlijnen of vormen.

Een in groen erfgoed gespecialiseerde monumentenwachter kan met u meekijken naar de oorspronkelijke vorm of bedoeling van uw aanleg en u adviseren over onderhoud. Na de inspectie ontvangt u een uitgebreid inspectierapport met onze bevindingen en adviezen voor onderhoud. Dit is ook een handige basis voor subsidie- en vergunningsaanvragen.

Hieronder vindt u een toelichting op een aantal subsidies die beschikbaar zijn voor rijksmonumenten. Ook zullen we aandacht besteden aan subsidiemogelijkheden voor niet-rijksmonumenten.

– Subsidie Woonhuis Rijksmonumenten
– Subsidie Instandhouding Rijksmonumenten
– Subsidie Restauratie Rijksmonumenten
– Subsidie Herbestemming
– Subsidiemogelijkheden voor niet-rijksmonumenten

Wilt u meer informatie? Doorspreken welke subsidie bij uw opgave past? Of hulp bij het aanvragen van de subsidie? Neem dan contact met ons op.

Naast subsidies zijn er diverse mogelijkheden voor het verkrijgen van (laagrentende) financieringen via het Nationaal Restauratiefonds. Hieronder een aantal van deze financieringen uitgelicht:

– Restauratiefonds-hypotheek
– Restauratiefondsplus-hypotheek
– Cultuurfonds
– Annuïteitenlening Restauratiefonds
– Monumenten-hypotheek
– Kerken Nevenfunctie-Lening
– Overbruggingslening

Ook voor verduurzaming zijn diverse regelingen beschikbaar. Wilt u meer weten, neem dan contact met ons op.

Een selectie van de beschikbare regelingen vindt u hier:

– Investeringssubsidie Duurzame Energie en Energiebesparing (ISDE)
– Aanvullende subsidie op bestaande regelingen (SIM en herbestemming) 
– 9% BTW regeling
– Duurzame Monumenten-Lening
– Duurzame Monumentenplus-Lening
– Energiebespaarlening
– Vergoeding voor kosten duurzaamheidsadvies

Wilt u weten welke subsidies er zijn in uw regio? Neem dan een kijkje in ons grote fondsen- en subsidieoverzicht. Hier staan niet alleen de landelijke regelingen op het gebied van onderhoud en verduurzaming vermeld, maar ook provinciale regelingen voor restauratie of herbestemming. Daarnaast bevat het overzicht tal van fondsen op naam of regelingen op het gebied van leefbaarheid, cultuur of participatie.

Wilt u het overzicht aanvullen? Signaleert u wijzigingen nog voordat wij het overzicht hebben kunnen actualiseren? Of staan er fouten in het overzicht? Dan waarderen wij het als u deze bevindingen aan ons doorgeeft: info@monumentenwachtflevoland.nl.

Voor rijksmonumenten en gemeentelijke monumenten moet bij herbestemming, restauratie, verbouw, groot onderhoud of andere wijzigingen een omgevingsvergunning worden aangevraagd.

Voor gewoon onderhoud, zoals het schoonmaken van de goten, schilderen in dezelfde kleur of deels herleggen van dakpannen, is vaak geen vergunning nodig. Ook voor het veranderen van inpandige onderdelen die geen historische waarde hebben, zoals een nieuwe keuken of badkamer, is meestal geen vergunning nodig.

In de folder ‘Vergunningvrije werkzaamheden’ kunt u hierover meer informatie vinden. Of neem contact op met uw gemeente.

Onafhankelijke commissie
Bij de aanvraag van een omgevingsvergunning voor een monument vraagt de gemeente advies aan een onafhankelijk gemeentelijke monumentencommissie. In sommige gemeenten heet deze commissie een erfgoedcommissie of een commissie ruimtelijke kwaliteit. In deze commissie zitten deskundigen op het gebied van monumentenzorg die adviseren over de plannen.

Bij grotere ingrepen aan rijksmonumenten wordt ook de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) gevraagd te adviseren. Dit geldt alleen voor herbestemming, (gedeeltelijke) sloop, reconstructie en grote restauraties en verbouwingen.

Vooroverleg
Bent u eigenaar van een monument en heeft u verbouwings-, verduurzamings- of onderhoudsplannen? Dan raden wij u aan om in een vroeg stadium van de planvorming contact op te nemen met de gemeente.

Met uw gemeente kunt u de plannen bespreken in een vooroverleg en de gemeente kan u informeren over de procedure en benodigde stukken voor een vergunningaanvraag. Ook in een vooroverleg kan advies worden ingewonnen van de gemeentelijke monumentencommissie en in sommige gevallen ook van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.

Door vroegtijdig in overleg te gaan over de plannen kan met alle relevante informatie vanaf een vroeg stadium rekening worden gehouden in de planvorming. Het voorkomt verrassingen achteraf en onverwachte extra kosten voor aanvullend onderzoek. Ook zorgt het er voor dat de vergunningaanvraag zo soepel mogelijk kan verlopen.

Vergunningaanvraag
Zodra u uw definitieve bouwplannen via het Omgevingsloket heeft ingediend, gaat de officiële vergunningprocedure lopen. Dit houdt onder andere in dat de gemeente als bevoegd gezag advies vraagt aan de onafhankelijke gemeentelijke monumentencommissie en eventueel de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Ook doet de gemeente een toets aan reguliere regelgeving, bijvoorbeeld het bouwbesluit en welstand.

Na (positief) advies van de gemeentelijke monumentencommissie en eventueel de RCE zal de gemeente als bevoegd gezag besluiten over het verlenen van de vergunning. Mocht de gemeente positief besluiten, gaat de termijn van inzage in waarna de vergunning definitief wordt.

Meer informatie?
Wilt u meer informatie of heeft u bijvoorbeeld vragen over een vergunningprocedure, neem dan contact op met uw gemeente.

Voor sloop, nieuwbouw of andere wijzigingen binnen een beschermd gezicht of karakteristiek gebied moet in sommige gevallen een vergunning worden aangevraagd. Het gaat hierbij bijvoorbeeld van sloop van gebouwen, nieuwbouw, het wijzigen van de inrichting van de openbare ruimte of soms om wijzigingen van gebouwen.

In het bestemmingsplan is te vinden welke werkzaamheden vergunningplichtig zijn. De status van een gebouw of gebied én de regels voor vergunningen kunt u vinden in het actuele bestemmingsplan op www.ruimtelijkeplannen.nl.  

Neem voor de exacte regelgeving en procedure contact op met de gemeente. Over het algemeen gelden voor beschermde gebieden de volgende regels:

Beschermd stads- of dorpsgezicht:
De bescherming van een stads- of dorpsgezicht is gericht op het behouden en versterken van het cultuurhistorische karakter van een gebied. Voor wijzigingen in de structuur, de bebouwing en het karakter van het gebied is vaak een vergunning benodigd.

Karakteristiek gebied:
De bescherming is met name gericht op het behouden en versterken van de stedenbouwkundige en landschappelijke structuur. Over het algemeen geldt dat een gebouw pas gesloopt kan worden als er een passend plan voor herbouw is. Ook kunnen er aanvullende regels gelden vanuit welstand of omgevingskwaliteit. Voor werkzaamheden zoals onderhoud, verbouw of versterking aan individuele gebouwen zonder status, is meestal geen vergunning benodigd.

Meer informatie?
Wilt u meer informatie of heeft u bijvoorbeeld vragen over een vergunningprocedure, neem contact op met uw gemeente.

Voor karakteristieke- en beeldbepalende panden (niet monument) moet in sommige gevallen een vergunning worden aangevraagd. Vaak enkel voor dezelfde wijzingen waar u anders (pand zonder status) ook een vergunning voor had zullen aanvragen.

In het bestemmingsplan is te vinden welke werkzaamheden vergunningplichtig zijn. De status van een gebouw of gebied én de regels voor vergunningen kunt u vinden in het actuele bestemmingsplan op www.ruimtelijkeplannen.nl.

Meer informatie?
Neem voor de exacte regelgeving en procedure contact op met de gemeente.

Bij archeologische rijksmonumenten is voor de meeste werkzaamheden waarbij in de bodem wordt gegraven een monumentenvergunning nodig. Dit geldt bijvoorbeeld voor het bouwen van een nieuwe woning, maar ook voor het versterken van een gebouw als daarvoor onder of naast een gebouw wordt graven. Ook het verwijderen van funderingen en kelders bij de sloop van een gebouw zal op een archeologisch rijksmonument meestal vergunningplichtig zijn.

Soms geldt voor een archeologisch rijksmonument dat bepaalde werkzaamheden zijn vrijgesteld van vergunningplicht. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) kan u informeren over welke werkzaamheden vergunningplichtig zijn voor het archeologisch rijksmonument waar u plannen heeft.

In de folder ‘Vergunningsprocedure voor Archeologische Rijksmonumenten’ kunt u meer informatie vinden over het aanvragen van een monumentenvergunning.

Vooroverleg
Heeft u plannen voor het slopen, herstellen, versterken of nieuwbouwen van een pand en zijn hiervoor graafwerkzaamheden nodig? Dan raden wij u aan om in een vroeg stadium van de planvorming contact op te nemen met de regio-adviseur van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.

Met de regio-adviseur kunt u uw plannen bespreken in een vooroverleg en hij of zij kan u informeren over de procedure en benodigde stukken voor een vergunningaanvraag. Door vroegtijdig in overleg te gaan over de plannen kan vanaf een vroeg stadium in de planvorming rekening worden gehouden met alle relevante informatie. Het voorkomt verrassingen achteraf en onverwachte extra kosten voor aanvullend onderzoek of aanpassing van de plannen. Ook zorgt het er voor dat de vergunningaanvraag zo soepel mogelijk kan verlopen.

Vergunningaanvraag
De aanvraag voor een monumentenvergunning dient u in bij de gemeente waarin het archeologisch monument ligt. Zodra u uw definitieve plannen via het omgevingsloket heeft ingediend, gaat de officiële vergunningprocedure lopen. De gemeente registreert uw aanvraag en stuurt deze ter beoordeling door aan de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). Mocht de RCE positief besluiten, dan gaat de termijn van inzage in waarna de vergunning definitief wordt.

In sommige gevallen zal naast een monumentenvergunning ook een omgevingsvergunning van de gemeente nodig zijn. Dit geldt bijvoorbeeld bij wijzigingen aan een gebouwd monument, (gedeeltelijke) sloop of vervanging van een karakteristiek pand of bij wijzigingen in een beschermd gezicht. Maar ook bij reguliere bouw-, sloop- of aanlegwerkzaamheden heeft u soms een omgevingsvergunning nodig.

Meer informatie?
Wilt u meer informatie of heeft u bijvoorbeeld vragen over een vergunningprocedure, neem contact op met uw gemeente of met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.

Voor graafwerkzaamheden op archeologische vindplaatsen of in gebieden waar archeologische resten worden verwacht moet in veel gevallen een omgevingsvergunning worden aangevraagd bij de gemeente. Of een vergunning in uw situatie nodig is, hangt onder andere af van de omvang (oppervlakte en diepte) van het werk dat u gaat uitvoeren.

In het bestemmingsplan is te vinden welke werkzaamheden met welke omvang vergunningplichtig zijn. De status van een terrein én de regels voor vergunningen kunt u vinden in het actuele bestemmingsplan op www.ruimtelijkeplannen.nl.

Voor sommige gebieden geldt dat de archeologische waarden nog niet in het bestemmingsplan staan. In dat geval zijn de regels vastgelegd in een gemeentelijke erfgoedverordening. Neem voor de exacte regelgeving en procedure contact op met de gemeente.

Vooroverleg
Heeft u plannen voor het slopen, herstellen, versterken of nieuwbouwen van een pand en zijn hiervoor graafwerkzaamheden nodig? Dan raden wij u aan om in een vroeg stadium van de planvorming contact op te nemen met uw gemeente. Met de gemeente kunt u uw plannen bespreken in een vooroverleg en zij kunnen u informeren over de procedure en benodigde stukken voor een vergunningaanvraag.

Door vroegtijdig in overleg te gaan over de plannen kan vanaf een vroeg stadium in de planvorming rekening worden gehouden met alle relevante informatie. Het voorkomt verrassingen achteraf en onverwachte extra kosten voor aanvullend onderzoek of aanpassing van de plannen. Ook zorgt het er voor dat de vergunningaanvraag zo soepel mogelijk kan verlopen.

Vergunningaanvraag
Zodra u uw definitieve plannen via het omgevingsloket heeft ingediend, gaat de officiële vergunningprocedure lopen. Dit houdt onder andere in dat de gemeente kijkt of aan de voorwaarden en regels uit het bestemmingsplan is voldaan. Ook doet de gemeente een toets aan reguliere regelgeving, bijvoorbeeld het bouwbesluit en welstand.

Meer informatie?
Wilt u meer informatie of heeft u bijvoorbeeld vragen over een vergunningprocedure, neem contact op met uw gemeente.

Hieronder vindt u enkele tips:
– 10 uitgangspunten voor omgaan met monumenten
– Stichting ERM kan u inspireren en adviseren met tips, voorbeelden, achtergrondinformatie, stappenplannen en links
– 10 gouden regels voor de opdrachtgever